Böbrek nakli hakkında sık sorulan sorular

Böbrek nakli değerlendirme süreci nasıl işler?

Böbrek nakli değerlendirme süreci, alıcı-verici kan grupları ve doku tiplerinin belirlenmesiyle başlar.

Kan Grubu Testi

Dört kan grubu vardır: A, B, AB ve O. Herkes bu kalıtsal gruplardan birine uyar. Alıcı ve verici arasında kan grubu uyumu olmalıdır. Aşağıdaki liste uyumlu kan gruplarını gösterir:

Alıcının kan grubu A ise verici kan grubu A veya O olmalıdır.

Alıcının kan grubu B ise verici kan grubu B veya O olmalıdır.

Alıcının kan grubu O ise verici kan grubu O olmalıdır.

Alıcının kan grubu AB ise verici kan grubu A, B, AB veya O olabilir.

AB kan grubu, eşleşmesi en kolay olanıdır. Zira AB kan grubuna sahip olan kişi diğer tüm kan türlerini kabul eder.

Doku tipleme

İnsan lökosit antijenlerinin (HLA) belirlenmesi için bir kan testi olan ikinci teste doku tiplemesi denir. Antijenler, vücudun birçok hücresinde bulunan ve her bireyi benzersiz olarak ayıran belirteçlerdir. Bu belirteçler ebeveynlerden miras alınır. Doku tiplendirme testi bir insanın genetik yapısını (genetik parmak izini ) gösteren bir kan testidir. Kan grubu uyumunda olduğu gibi alıcı ve vericinin doku tiplerinin uyup uymadığı araştırılır.

Çapraz eşleşme

Yaşam boyunca vücut, yabancı maddeleri yok etmeye yarayan antikor denen maddeler üretir. Bir verici böbreği mevcut olduğunda, alıcının vericiye karşı önceden oluşturulmuş antikorlara sahip olmadığından emin olmak için çapraz karşılaştırma adı verilen bir test yapılır.

Çapraz karşılaştırma alıcının kanını vericiden alınan hücrelerle karıştırarak yapılır. Çapraz karşılaştırma pozitifse, vericiye karşı antikorlar olduğu anlamına gelir. Antikor seviyelerini düşürmek için nakilden önce özel bir tedavi yapılmadıkça alıcı bu böbreği almamalıdır. Çapraz karşılaştırma negatifse, alıcının vericiye karşı antikorları olmadığı ve bu böbreği almaya uygun oldukları anlamına gelir. Canlı bir donör nakline hazırlık sırasında birkaç kez çapraz karşılaştırma yapılır ve bu tür nakilden 48 saat önce son bir çapraz karşılaştırma gerçekleştirilir.

Serolojik testler

Transplantasyondan sonra uygun önleyici ilaçları seçmek için HIV (insan immün yetmezlik virüsü), hepatit ve CMV (sitomegalovirüs) gibi virüsler için de test yapılır. Bu virüsler, hastalığın alıcıya yayılmasını önlemeye yardımcı olmak için herhangi bir potansiyel vericide kontrol edilir.

Kimler böbrek nakli için canlı verici olamaz?

• 18 yaşından küçük olan kişiler
• Hipertansiyonu (>140/90 mmHg) olanlar veya hipertansiyon ilacı kullananlar
• Diyabet (Şeker hastaları)
• Morbid obezitesi olan kişiler
• İki taraflı veya tekrarlayan nefrolitiazis (böbrek taşları)
• Tromboz veya tromboembolizm öyküsü olanlar
• Kronik böbrek hastalığı (CKD) olanlar
• Pulmoner emboli veya tekrarlayan tromboz öyküsü
• Psikiyatrik hastalıklara sahip olanlar
• Ciddi medikal hastalığı olanlar (kronik akciğer hastalığı, yakın zamanda tanı konulmuş kanser hastalığı)
• Düşük GFR (< 80 ml/dk)
• Proteinüri (>300 mg/24 saat)
• Pulmoner emboli veya tekrarlayan tromboz öyküsü
• HIV enfeksiyonu

Böbrek nakli ameliyatının olası riskleri ve yan etkileri nelerdir?

Böbrek nakli ameliyatı sonrası olası riskler şunları içerir:

• Geçici böbrek fonksiyonu eksikliği: Yeni böbreğiniz hemen çalışmaya başlamayabilir. Böbrek fonksiyonu başlayana kadar diyalize ihtiyacınız olabilir.
• Organ reddi: Vücudunuz verici organı reddedebilir ve vücudunuzun yeni böbreği kabul etmesine yardımcı olmak için bazı ilaçlara ihtiyacınız olabilir.
• Böbrek yetmezliği: Yıllar sonra kronik red başlayabilir. Böbrek, ilk böbrek hastalığına benzer şekilde bir süre sonra fonksiyonlarını yitirebilir. Bu durum neticesinde de ikinci bir nakil yaptırmanız veya tekrar diyalize girmeniz gerekebilir.
• Kansere karşı savunmasızlık: Nakilden sonra kullanılan bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar sizi kansere karşı daha savunmasız bırakabilir.
• Diyabet: Böbrek nakli sonrası alınan ilaçlar şeker hastalığına neden olabilir. 
• Böbreğe kan götüren atardamarın daralması
• Damarlarda pıhtılaşma oluşması
• Enfeksiyon
• Kanama
• Kilo almak
• Yüksek tansiyon

Böbrek nakli sonrası iyileşme süresi nedir?

Böbrek naklinden iki hafta sonra kendinizi çok daha iyi hissetmeye başlarsınız; ancak nakilden sonra düzenli olarak reddetmeyi engelleyici ilaç kullanmanız gerekir.

Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlardan kaynaklanan riskler nelerdir?

Koruyucu ilaçlar bağışıklık sistemini zayıflatır, olağan ve değişik organizmalarla enfeksiyonların riskini artırır. Enfeksiyonlar ciddi olabilir, nakledilen böbreğe hasar verebilir ya da hayati tehlike oluşturabilir. Reddetmeyi engelleyici ilaçlar kullanan hastalarda kanserlerin tedavisi daha zordur. Diyabet riski de artar. Bunun neticesinde de insülin enjeksiyonu ya da haplarla tedavi olmak gerekebilir.

Ne tür yaşam tarzı değişiklikleri yapmanız gerekiyor?

Nakil hastalarının temas sporlarına katılmaması önerilir. (Boks, güreş futbol, basketbol vb.) Nakil sonrası aktif kalınmalı, sigara ve alkolden uzak durulmalı ve sağlıklı bir diyet programı uygulanmalıdır.

Canlı vericili böbrek naklinin avantajları nelerdir?

Canlı bağışın birçok avantajı mevcuttur. Böbrek hemen çalışır. Böbreğin reddedilme olasılığı daha azdır. Greftler daha uzun ömürlüdür. Canlı bir donörün böbreği tamamen sağlıklıdır. Kadavra böbreklerinden daha iyi ve daha uzun süre çalıştıkları bilinmektedir. Ayrıca bekleme listesinde böbrek yetmezliği tanısı konularak böbrek nakli olmayı bekleyen binlerce hasta bulunmaktadır. Yeterli ölü (kadavra) verici yoktur. Canlı vericili böbrek nakli ile organ sıkıntısı ve ölüm oranları azaltılabilir.

Herkes canlı verici olabilir mi?

Tıbbi ve yasal koşullar çerçevesinde herkes canlı verici olabilir.

İleri yaş ve kronik hastalıklar böbrek nakline engel teşkil eder mi?

Böbrek yetmezliği hastalarının çok önemli bir sağlık sorunu bulunmuyorsa nakil olmaları gerekir. Yaşlı hastalarda diyalizin olumsuz etkileri vücutlarının çok daha kısa zamanda yıpranmasına neden olduğu için nakil şansları az gibi görünse de nakilden çok yarar gören hasta grubunun yaşlılar olduğu dikkate alınarak, bu hastalar nakil kapsamında değerlendirilmelidir. Avrupa Transplant Merkezi’nin bu gruba özgü olan programında, yaşlıdan alınan böbreklerin yaşlıya nakli uygulanmaktadır. 80 ya da daha ileri bir yaştaki hastanın de eğer böbrek fonksiyonlarında bir sorun yoksa yine ileri yaşta bir hastaya nakledildiğinde çok başarılı sonuçlar vermektedir. İleri derecede kalp hastalığı olan bir kişinin dahi gerekli tetkikler ve tedaviler yapıldıktan sonra böbrek nakli olmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Önemli olan hastanın kalp muayenesinin ardından gerekli tedavinin ya da operasyonun uygulanarak kişinin sağlıklı bir kalbe kavuşmasının sağlanmasıdır. Ardından böbrek nakli çok sağlıklı bir şekilde yapılabilmektedir. Örneğin; bypass olmuş bir kişiye nakil yapılmasında herhangi bir sakınca yoktur. Kalp ameliyatı yapıldıktan aylar sonra nakil yapılabilir.

Kaynak :https://www.memorial.com.tr/tedavi-yontemleri/bobrek-nakli