CRP Yüksekliği: Nedir, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

CRP, kan testlerinde sıklıkla görülen parametrelerden biridir ve “C-reaktif protein” adı verilen protein türünün kısa adıdır.

CRP, kan testlerinde sıklıkla görülen parametrelerden biridir ve “C-reaktif protein” adı verilen protein türünün kısa adıdır. Vücudun herhangi bir yerinde oluşan iltihaplanmaya (inflamasyona) yanıt olarak karaciğerde üretilen bu proteinin kandaki düzeyi, enfeksiyon hastalıkları başta olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarından kaynaklanabilir. CRP düzeyindeki hafif yükseklikler bazı durumlarda basit nedenlerden dolayı oluşabildiğinden normal olarak kabul edilebilir. Fakat şiddetli CRP yüksekliği veya sürekli olarak yüksek olarak seyreden CRP düzeylerinde mutlaka altta yatan nedene yönelik gerekli araştırmalar yapılmalıdır. Spesifik bir test değildir ve vücudun herhangi bir yerinde veya farklı yerlerinde olan inflamasyonlardan kaynaklı yükselebilir. Hastalığı teşhis edilmiş ve tedavi edilen hastalarda, tedavinin etkinliğinin araştırılmasında CRP testleri sıklıkla tercih edilir. Rutin kan testlerinde CRP düzeyinde yükseklik tespit edilen hastalarda daha ileri tanı yöntemlerine başvurularak inflamasyonun yeri ve nedeni araştırılmalı, tedavi planı buna göre şekillendirilmelidir.

CRP Yüksekliği Nedir?

Vücuttaki inflamasyona yanıt olarak karaciğer tarafından üretilen C-reaktif protein, hem vücutta iltihap varlığının araştırılmasında hem de iltihabın derecesinin belirlenmesinde kullanılabilen bir kan parametresidir. Kandaki yüksek seviyedeki CRP, enfeksiyondan inflamatuar hastalıklara ve kansere kadar birçok hastalığın habercisi olabilir. Sağlıklı bir kişide kandaki CRP düzeyinin 0-0,5 mg/dl aralığında olması beklenir. Oldukça hassas ve duyarlı olan CRP, en küçük bir inflamasyonda artabilir. Dolayısıyla CRP yüksekliğinin önemli bir durumu işaret etmesi genellikle 0,5 mg/dl’den sonra düşünülen bir durumdur. Fakat bu değerler kişinin yaşına, kilosuna, cinsiyetine, sağlık durumuna, kullandığı ilaçlar ve sahip olduğu hastalıklar gibi pek çok etken göz önünde bulundurularak hekim tarafından değerlendirilmelidir. Tahlil sonuçları değerlendirilirken hasta tarafından kullanılan ilaçlar, sahip olunan hastalıklar gibi konularda hekime detaylı şekilde bilgi verilmelidir. CRP testleri, inflamasyonun yeri ve nedeni hakkında bilgi vermez. Bu nedenle genellikle hekim tarafından herhangi bir hastalıktan şüphelenilmesi durumunda teşhisi destekleyici bir belirteç olarak araştırılır. CRP testi, açlık veya tokluktan etkilenmez ve günün herhangi bir saatinde açlık durumuna bakılmaksızın yapılabilir. Fakat genellikle açlık gerektiren bazı farklı kan testleri ile birlikte yapıldığından kan testine aç karnına gidilmesinde fayda vardır. 

CRP Yüksekliği Neyi Gösterir?

CRP seviyesinin yüksek bulunması, bazı sağlık sorunlarının habercisi olduğu gibi kalp ve damar hastalıkları, hipertansiyon, kalp krizi, felç (inme), obezite gibi bazı önemli hastalıkların nedenleri arasında da yer alır. Bu nedenle yüksek olduğu tespit edilen CRP’nin nedenine yönelik ileri araştırmalar mutlaka yapılmalıdır. C-reaktif protein karaciğerde üretildiğinden karaciğer hastalıkları bulunan kişilerde proteinin üretiminde aksaklıklar meydana gelebilir. Bununla birlikte hamile kadınlarda da CRP düzeyinin bir miktar artması normal olarak değerlendirilebilir. Fakat gebelik dönemideki CRP yüksekliği mutlaka hekim kontrolü ve değerlendirmesi gerektirir. Şiddetli CRP düzeyleri, erken doğum veya düşük gibi riskleri de beraberinde getirebilir. Bireylerde yüksek kolesterol ve özellikle de kötü kolesterol olarak bilinen LDL yüksekliği de CRP seviyesinin yükselmesine neden olur. Bu kişilerde hem damarlarda oluşan yapısal sorunlar hem de yüksek CRP seviyeleri kardiyovasküler hastalıklar, kalp krizi ve felç gibi komplikasyonlara yakalanma riski yükselir. Dolayısıyla CRP düzeyinin yüksek olduğunu öğrenen kişiler mutlaka hekimlerine danışmalıdır.

CRP Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

CRP yüksekliği, kendi başına herhangi bir belirtiye yol açmaz. Fakat hastalarda CRP seviyesinin yükselmesini tetikleyen enfeksiyon hastalığı, inflamatuar hastalık, kanser, kardiyovasküler hastalıklar gibi sağlık sorunlarına bağlı olarak çeşitli semptomlar gelişebilir. Bu semptomlar özellikle de herhangi bir enfeksiyon hastalığı söz konusu olduğunda CRP seviyesinin artması ile birlikte şiddetlenebilir.CRP yüksekliğine özgü belirti ve bulgular yoktur. Ancak orta ve ağır dereceli enfeksiyonlar, kronik iltihaplanmalar ve kötü kontrollü otoimmün hastalıklar gibi nedenlere bağlı olarak gelişen CRP yüksekliği durumlarında ortaya çıkabilen belirtiler arasında şunlar sayılabilir:

• Ateş yüksekliği
• Ağrı
• Çabuk yorulma ve halsizlik
• Mide bulantısı ve kusma
• İştahsızlık ve kilo kaybı
• Üşüme, titreme
• Hazımsızlık, ishal veya bağırsak sorunları
• Uyku bozuklukları
• Öksürük

CRP düzeyleri çok yüksek olan bireylerde en yaygın neden akut bakteriyel enfeksiyonlardır. Bu durumda yüksek ateş, terleme, titreme, hızlı kalp atışları, bulantı ve kusma, nefes darlığı, bilinç kaybı, kızarıklık ve kurdeşen gibi komplikasyonlar da gelişebilir. Belirtilerin şiddeti ne olursa olsun mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurulmalı ve hekim kontrolünden geçilmelidir.

CRP Yüksekliği Neden Olur?

Vücutta iltihaplanmaya yol açan her türlü hastalık, CRP yüksekliğine neden olabilir. CRP yüksekliğinin en yaygın nedenleri şunlardır:

• Enfeksiyon hastalıkları
• İnflamatuar bağırsak hastalıkları (Crohn’s hastalığı, ülseratif kolit vb.)
• KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı)
• Zatürre (Pnömoni)
• Tüberküloz
• Menenjit
• Ailesel Akdeniz ateşi (FMF)
• Doku ve organ hasarları
• Kanserler
• Travma, yanık ve yaralanmalar
• Romatoid artrit ve diğer romatizmal hastalıklar
• Kemik ve eklem iltihapları
• Kalp krizi ve kardiyovasküler hastalıklar
• Akut pankreatit
• Kawasaki hastalığı

Yukarıdaki durumların haricinde çok sayıda farklı sağlık sorunu da CRP yüksekliğine yol açabilir. Kandaki CRP düzeyleri değerlendirilirken dikkat edilmesi gereken konulardan bir tanesi de proteinin seviyesini etkileyen faktörlerdir. Kolesterol hastalarında kullanılan statinler ve non-steroid antiinflamatuar ilaçlar gibi bazı ilaç tedavileri CRP seviyelerini düşürebilir. Bunun yanı sıra gebelik, doğum kontrol haplarının kullanımı veya bazı kronik otoimmün hastalıklar nedeniyle CRP düzeyleri yüksek seyredebilir. Bu gibi durumların hekime bildirilmesi, test sonucunun doğru şekilde yorumlanabilmesi açısından oldukça önemlidir.

CRP Yüksekliği Tedavisi

CRP yüksekliği tedavisi hastalar tarafından sıklıkla merak edilen konulardan bir tanesidir. CRP yüksekliğinde tedavi, yüksek CRP’ye yönelik bir tedavi değil bu proteinin kandaki seviyesinin yükselmesine neden olan sağlık sorununa yönelik bir tedavi gerektirir. Dolayısıyla öncelikle bu yükselmeye yol açan neden tam olarak tespit edilmelidir. Hastalığın teşhisinde ilave kan testleri, idrar testleri, ultrason, manyetik rezonans, bilgisayarlı tomografi gibi tıbbi görüntüleme testleri, endoskopi ve biyopsi gibi çeşitli yöntemlere başvurulabilir. Vücutta herhangi bir yerde oluşan iltihaplanmadan dolayı yükselen CRP, iltihaplanma etkeninin ortadan kaldırılması ile birlikte 18-20 saat içerisinde normal seviyesine dönmeye başlayabilir. Bu durum bir hastalığın varlığını teşhis etmek kadar tedavi etkinliğinin araştırılması açısından da fayda sağlar. Örnek vermek gerekirse, CRP yüksekliğinin en yaygın nedenleri arasında yer alan bakteriyel enfeksiyonlara yönelik uygulanan antibiyotik tedavilerinde, tedaviden alınan yararın düzeyi belli aralıklar ile yapılan CRP testleri ile takip edilebilir. Altta yatan hastalığa yönelik olarak yapılan tedavilerin yanı sıra hastalar tarafından alınabilecek önlemler arasında:

• Sağlıklı beslenmek,
• Gereksiz ilaç kullanımından kaçınmak, 
• Fazla kilonun söz konusu olması halinde hekim ve diyetisyen kontrolünde sağlıklı şekilde kilo vermek,
• Düzenli olarak egzersiz yapmaya dikkat etmek,
• Probiyotik ve yüksek lif içeren besinleri yeteri kadar tüketmek,
• Yüksek kolesterol seviyelerine sahip kişiler için az yağlı ve kolesterol içeriği düşük bir beslenme planı uygulamak,
• Alkol ve sigara kullanımından kaçınmak,
• Rutin sağlık kontrollerini zamanında ve düzenli olarak yaptırmak sayılabilir.

Eğer siz de yakın zamanda bir kan testi yaptırdıysanız ve CRP düzeyinizin yüksek olduğunu fark ettiyseniz bir sağlık kuruluşuna başvurarak bu durumun nedenlerine yönelik bilgi almanız oldukça önemlidir. Olası enfeksiyon hastalıklarınız veya diğer sağlık sorunlarınızın erken dönemde teşhis ve tedavi edilmesini sağlayarak ciddi hastalıkların önüne geçebilir, daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz.